Trung Quốc siết chặt xuất khẩu đất hiếm, ngành chip toàn cầu chao đảo

Ngày 9/10, Bắc Kinh ban hành quy định mới yêu cầu cấp phép riêng cho mọi sản phẩm liên quan chất bán dẫn và AI có chứa vật liệu đất hiếm có nguồn gốc từ Trung Quốc. Động thái này làm dấy lên lo ngại về nguy cơ gián đoạn chuỗi cung ứng chip toàn cầu, đặc biệt đối với các “ông lớn” như TSMC, ASML và Samsung.

Trung Quốc siết quy định, thị trường chip toàn cầu lo ngại

Theo Bộ Thương mại Trung Quốc, quy định mới áp dụng cho các chip logic tiến trình 14nm trở xuống, bộ nhớ 256 lớp trở lên, thiết bị sản xuất liên quan và các hệ thống AI có khả năng sử dụng cho mục đích quân sự. Đáng chú ý, bất kỳ sản phẩm nào chứa từ 0,1% vật liệu đất hiếm có nguồn gốc từ Trung Quốc như samarium-cobalt, neodymium-iron-boron, nam châm cerium và hợp kim đất hiếm đều phải xin giấy phép xuất khẩu. Các chuyên gia nhận định đây là một bước đi chiến lược trong bối cảnh căng thẳng Mỹ-Trung leo thang, có thể gây ảnh hưởng sâu rộng đến chuỗi cung ứng bán dẫn toàn cầu.

Trung Quốc đang chiếm phần lớn nguồn cung đất hiếm trên thế giới

Nguy cơ thiếu hụt vật liệu và thiết bị sản xuất chip

Theo Commercial Times, tác động ngắn hạn có thể chưa rõ rệt, nhưng về dài hạn, giá vật liệu có nguy cơ tăng mạnh và thời gian giao hàng linh kiện kéo dài. Bloomberg chỉ ra hai nhóm bị ảnh hưởng trực tiếp:

- Các nhà sản xuất chip sử dụng hóa chất đất hiếm trong quy trình chế tạo wafer;

- Các nhà sản xuất thiết bị phụ thuộc vào nam châm đất hiếm trong máy móc và linh kiện.
Một số chuyên gia cảnh báo, nếu không tìm được nguồn thay thế, nhiều hãng có thể buộc phải điều chỉnh kế hoạch sản xuất hoặc tăng chi phí đầu vào đáng kể.

Hệ thống quang khắc EUV có thể bị chậm giao

Đất hiếm đóng vai trò thiết yếu trong các hệ thống quang khắc EUV, công nghệ then chốt để sản xuất chip tiên tiến. Các chuyên gia cho biết, độ chính xác nanomet của EUV phụ thuộc vào nam châm vĩnh cửu đất hiếm, sử dụng trong động cơ DC không chổi than và hệ thống từ tính levitation. Ngoài ra, oxide cerium (CeO₂) - vật liệu đánh bóng bề mặt wafer cũng nằm trong diện bị hạn chế, khiến quy trình sản xuất chip càng khó thay thế và dễ gián đoạn. TSMC hiện phụ thuộc khoảng 30% vật tư tiêu hao từ Trung Quốc, bao gồm hóa chất và vật liệu đánh bóng. Hãng cũng thừa nhận nguy cơ không thể đảm bảo nguồn cung nếu các hạn chế kéo dài.

Các công ty sản xuất bộ nhớ đang bị ảnh hưởng nghiêm trọng từ chính sách của Trung Quốc

ASML và ngành thiết bị bán dẫn đối mặt tác động dây chuyền

Bloomberg và Tom’s Hardware cho biết, ASML - nhà cung cấp hệ thống quang khắc gần như độc quyền của thế giới có thể bị ảnh hưởng nặng nề.

Việc giao hàng các hệ thống EUV của hãng có thể chậm vài tuần, trong khi các linh kiện quan trọng phụ thuộc vào đất hiếm Trung Quốc. ASML đã bắt đầu chuẩn bị phương án dự phòng, phối hợp cùng đối tác ở Hà Lan và Mỹ để tìm nguồn vật liệu thay thế, nhằm tránh đứt gãy chuỗi cung ứng.

Ngành bộ nhớ và lưu trữ chịu sức ép lớn

Không chỉ chip xử lý, lĩnh vực bộ nhớ và lưu trữ cũng chịu ảnh hưởng trực tiếp. Theo Tom’s Hardware, ổ cứng HDD sử dụng nhiều nam châm đất hiếm trong bộ truyền động và động cơ trục quay. Việc Trung Quốc thắt chặt quy định có thể làm tăng chi phí và kéo dài thời gian giao linh kiện cho các hãng như Seagate và Western Digital.

South China Morning Post cho biết thêm, Samsung - nhà sản xuất bộ nhớ lớn nhất thế giới có thể bị chậm tiến độ V-NAND thế hệ 9 từ 1-2 quý, do phụ thuộc vật liệu sputtering target nhập từ Trung Quốc.

Cuộc chiến chip Mỹ-Trung bước vào giai đoạn mới

Giới phân tích cho rằng các quy định mới là đòn phản công của Bắc Kinh trước các lệnh cấm vận chip và thiết bị sản xuất của Mỹ. Dù tác động tức thời chưa bộc lộ rõ, song về lâu dài, động thái này có thể định hình lại bản đồ chuỗi cung ứng công nghệ toàn cầu, buộc các doanh nghiệp lớn phải đa dạng hóa nguồn cung và tăng cường tự chủ vật liệu chiến lược.